საქართველოში, ისევე როგორც მთელს მსოფლიოში, იზრდება ასა-ს (აუტისტური სპექტრის აშლილობა) მქონე ინდივიდთა რიცხვი. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში აუტიზმთან დაკავშირებული ეპიდემიოლოგიური კვლევები არ ჩატარებულა, საერთაშორისო სანდო კვლევები გვაძლევს საშუალებას ვივარაუდოდ, რომ სხვა ქვეყნების მსგავსად, საქართველოშიც სტატისტიკური მონაცემები იგივეა. კერძოდ, ყოველ 64 ახალშობილში ერთი ბავშვი ასა-ს დიაგნოზის მქონეა და ეს რაოდენობა მზარდია. ყოველწლიურად იზრდება სერვისის მიმწოდებელ ცენტრებში მომართვიანობა. ასა-ს მქონე პირებისთვის საჭირო სერვისების მიწოდების მხრივ ჩვენი ქვეყნის რესურსი, რომელიც ჯერ-ჯერობით ძირითადად მხოლოდ თბილისშია კონცენტრირებული, ნამდვილად მწირია და არ არის მოთხოვნის შესაბამისი. მოსახლეობაში აუტიზმის შესახებ დაბალი ინფორმირებულობა ხშირად გვიანი მომართვიანობის მიზეზია, რაც ამცირებს დადებითი შედეგების პროცენტს და ხელს არ უწყობს ასა-ს მქონე ინდივიდების წარმატებულ ინკლუზიას.

კიდევ უფრო მძიმე მდგომარეობა იყო ამ კუთხით 2009 წელს. არ არსებობდა აუტისტური სპექტრის აშლილობის მქონე ბავშვებისთვის საჭირო სერვისების მიმწოდებელი არც ერთი ინსტიტუცია.

სწორედ აქედან იწყება ჩვენი ისტორია.

2009 წლის სექტემბერში, მშობლების, ფსიქოლოგების და ექიმების მიერ, დაარსდა საქართველოს აუტიზმის ასოციაცია, რომლის მიზანს წარმოადგენდა, აუტიზმის და აუტიზმთან დაკავშირებული პრობლემების მოგვარების ხელშეწყობა. ასოციაციის ერთ-ერთი დამფუძნებელი, ქალბატონი სოფიო კერესელიძე 2008-2009 წლებში იმყოფებოდა ცენტრალურ კალიფორნიაში, სადაც ქ. ფრესნოში პირველად დაესვა მის ერთ-ერთ ვაჟს აუტიზმის დიაგნოზი. სწორედ ქ. ფრესნოს სახ. უნივერსიტეტის აუტიზმის ცენტრის ბენეფიციარი გახდა მისი ვაჟიც, სადაც ქ-ნ სოფიოს და მის მეუღლეს ჰქონდათ საშუალება ახლოს გასცნობოდნენ გამოყენებითი ქცევის ანალიზით თერაპიას და დარწმუნებული ყვნენ ამ მეთოდის ეფექტურობაში აუტიზმის მკურნალობისათვის.

2010 წელს, საქართველოს აუტიზმის ასოციაციამ გააფორმა მემორანდუმი ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტთან და ამ მემორანდუმის საფუძველზე ილიას სახ. უნივერსიტეტის სივრცეში დაარსდა საქართველოში პირველი, ქცევით თერაპია ზედა ფუძნებული აუტიზმის ცენტრი, სადაც შესაძლებელი გახდა ბავშვების ყოველდღიური ტრენინგი ABA (Applied Behavior Analysis- იგივე გამოყენებითი ქცევის ანალიზი) მეთოდით. ცენტრი თავიდან, უნივერსიტეტის მიერ გამოყოფილ, 2 ყოფილ აუდიტორიაში განთავსდა. სასწავლო პროგრამის შედგენასა და დაგეგმვაში ცენტრს დიდი დახმარება გაუწიეს ცენტრალური კალიფორნიის, ქ. ფრესნოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის აუტიზმის ცენტრის ხელმძღვანელმა, პროფესორმა Amanda Nicolson Adams-მა და ამავე უნივერსიტეტის აუტიზმის ცენტრის პროფესორმა Marianne Jackson-მა. ცენტრი მალევე იქცა უნივერსიტეტის სასწავლო პრაქტიკულბაზად და მის სივრცეში, დაარსებიდან დღემდე 300-ზე მეტი ფსიქოლოგიური მიმართულების სტუდენტმა, ბაკალავრმა მაგისტრანტმა და დოქტორანტმა გაიარა ქცევითი ანალიზის თეორიული და პრაქტიკული კურსი. 40 მათგანი დღეს ამავე ცენტრის თანამშრომელია. ბევრი წარმატებით მოღვაწეობს სხვა სერვისის მიმწოდებელ ორგანიზაციებშიც.

თავდაპირველად ცენტრში მხოლოდ 10 ბავშვი გადიოდა თერაპიას, რომლის დაფინანსებაც ენთუზიასტი სპეციალისტების დახმარებით და მშობელთა მწირი გადასახადებით ხდებოდა. ასევე, მშობლები ითავსებდნენ ცენტრის ფუნქციონირებისთვის აუცილებელ საქმიანობას.

მუშაობის ეფექტურობამ, მომართვიანობის ზრდამ ცენტრის ხელმძღვანელი და ბენეფიციარი ბავშვების მშობლები ცენტრის ზრდის აუცილებლობის წინაშე დააყენა და დღეს წმ. გიორგის სახ. აუტიზმის ცენტრი უკვე ბავშვის განვითარების კლინიკის შემადგენელი ნაწილია, რომლის სივრცე დაახლოებით 1000 კვმ-ია და 40-ზე მეტი თანამშრომელი დაახლოებით 86 ბავშვს უწევს მომსახურებას.

როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ილიას სახ. უნივერსიტეტში ბავშვის განვითარების ინსტიტუტის შექმნის ინიციატივა, მშობლებს ეკუთვნოდა, რასაც წინ უძღოდა მშობლების მიერ ორგანიზებული საქველმოქმედო კონცერტები. ეს იდეა მხარდაჭერილი და მოწონებული იქნა უნივერსიტეტის მიერ. გამართული კონცერტებიდან შემოსული თანხის ნაწილი მოხმარდა კლინიკის ინფრასტრუქტური გამართვას და მის აღჭურვას. აღნიშნულმა აქციებმა დიდი როლი შეასრულა აუტიზმის შესახებ საზოგადოების ინფორმირებულობის ამაღლების საკითხშიც და ეს ტრადიცია გრძელდება ყოველწლიურად 2 აპრილს, აუტიზმის შესახებ ცნობადობის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი კონცერტებით, რომლებმაც დიდი გამოხმაურება ჰპოვა ფართო საზოგადოებაში.

2015 წლის 1 ივლისიდან, ამოქმედდა ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტის მერიის მიერ დაფინანსებული პირველი აუტიზმის აბილიტაციის სახელმწიფო ქვეპროგრამა. პროგრამა, რომლის ინიცირებასა და მომზადებაში უდიდესი წვლილი მიუძღვის საქართველოს აუტიზმის ასოციაციას და ბავშვის განვითარების ინსტიტუტს. ქ თბილისის მერიის მიერ დაფინანსებული აუტიზმის აბილიტაციის ქვეპროგრამამ მოიცვა 2-დან 15 წლის ჩათლით ბავშვების სერვისების დაფინანსება. დღეს, უკვე 4 ცენტრი ემსახურება აღნიშნული პროგრამით ასა-ს მქონე ბავშვებს. მალე ამ რიცხვს სხვა სერვისის მიმწოდებელი ცენტრებიც დაემატება.

მიუხედავად ზემო აღნიშნული ძალისხმევისა, მოზარდი და მოზრდილი ასა-ს მქონე ინდივიდების პროფესიული უნარ-ჩვევების განვითარება სრულიად აუთვისებელი პოტენციალია ქვეყანაში. ამ მიმართულებით სერვისების მიმწოდებელი ინსიტიტუციის შექმნა მნიშვნელოვნად გააუმჯობესებს ასა-ს მქონე ინდივიდთა ცხოვრების პირობებს ზრდასრულ ასაკში. დღეს, მოზარდი და მოზრდილი ასა-ს მქონე ინდივიდები მოკლებულნი არიან შესაძლებლობებს იყვნენ თვით რეალიზებულნი და სრულიად დამოკიდებულნი არიან ოჯახის მზრუნველობასა და სახელმწიფოს დახმარებაზე. ასევე, ჯერ კიდევ დაბალია ამ მიმართულებით საზოგადოების ცნობიერება, რისი მიზეზიცაა ხშირად ასა-ს მქონე ინდივიდების მიმართ გამოვლენილი არა ტოლერანტული დამოკიდებულება.

სწორედ ზემოთ დასახელებული მიზეზების გამო, 2015 წლის 8 იანვარს დაარსდა აუტიზმის კვლევისა და ხელის შეწყობის ფონდი, რომლის დამფუძნებელია სოფიო კერესელიძე. ფონდის გამგეობის უმრავლესობას ასევე აუტიზმის სპექტრის აშლილობის მქონე ბავშვების მშობლები შეადგენენ. მსგავსად მსოფლიო გამოცდილებისა, ყველა ინიციატივა, მშობლებისაგან მომდინარეობს. ფონდის პრიორიტეტია ასა-სმქონე ინდივიდებისათვის სიცოცხლის განმავლობაში საუკეთესო შედეგზე ორიენტირებული სერვისების განვითარება და აუტიზმთან დაკავშირებული პრაქტიკულად ყველა პრობლემის მოგვარება.

2016 წლის თებერვალში ფონდს მიენიჭა საქველმოქმედო ორგანიზაციის სტატუსი. თავისი ხანმოკლე ისტორიის მანძილზე ფონდმა უკვე განახორციელა რამდენიმე საქველმოქმედო ღონისძიება, როგორებიცაა: 2014, 2015, 2016 წწ. 2 აპრილს, აუტიზმის საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი საქველმოქმედო კონცერტები; 2015-2016 წწ. მოქანდაკე ქეთევან მელქაძის საქველმოქმედო გამოფენები; 2016 წლის 2 აპრილს მხატვარ რუსუდან ფეტვიაშვილის გამოფენა; ჟურნალისტ ნინო ბაჯელიძის წიგნის „დარჩირა“-ს საქველმოქმედო პრეზენტაცია. ფონდის მონაწილეობთ ჩატარდა პირველი საერთაშორისო კონფერენცია, რომელიც მიეძღვნა აუტიზმის საკითხს საქართველოში.

ფონდი გეგმავს არა ერთ უმნიშვნელოვანეს პროექტს საქართველოში ასა-ს მქონე პირებისთვის, როგორც დამოუკიდებელი ცხოვრებისთვის საჭირო უნარების შესწავლის მიზნით, ასევე, მათი საზოგადოებაში ინტეგრაციის მხრივ.